Slim bomenbeheer begint met betrouwbare data

Goed bomenbeheer klinkt simpel, maar staat of valt met één ding: actuele, betrouwbare data. En precies daar gaat het in de praktijk nog weleens mis. Stelt u zich eens voor: een boomverzorger staat voor een boom, en komt er ter plekke achter dat de snoeimaatregel al is uitgevoerd. Hij of zij opent de app, maar de inspectiedata is nog niet bijgewerkt. Het is daarom niet duidelijk wat er nog gedaan moet worden. Ondertussen worden budgetten opgesteld op basis van bomendata die niet helemaal klopt, waardoor écht grip houden lastig wordt. Zonder betrouwbare data is het lastig om – letterlijk en figuurlijk – door de bomen het bos nog te zien.

In dit artikel gaan we in gesprek met twee professionals die dagelijks werken met bomen én data. Consultant Wouter Peeters en Giel Caelen, assistent werkvoorbereider cultuurtechniek bij de gemeente Sittard-Geleen, delen hun visie op de rol van data in het hedendaagse bomenbeheer. Zij vertellen hoe actuele en betrouwbare data helpen om efficiënter te werken, beter te plannen en te voldoen aan de steeds hogere eisen in het beheer van onze groene buitenruimte.

Van praktijk naar data - en weer terug
Caelen werkte jarenlang als hovenier in Zwitserland en is inmiddels een vertrouwd gezicht in de gemeente Sittard-Geleen. 'Ik begon met het aansturen van onze eigen dienst', vertelt hij. 'Maar sinds vorig jaar richt ik me volledig op het beheer van bomen en speelvoorzieningen, een boeiend vakgebied waarin veiligheid, ecologie en techniek samenkomen. Ons doel is om het bomenareaal gezond en veilig te houden en dat begint met betrouwbare inspecties, goede registratie en het op peil houden van onze data.'Ook Peeters, al tien jaar consultant bij Bomenwacht Nederland, benadrukt het belang van data - mits ze aansluiten bij de praktijk. 'Mijn insteek is altijd dat een advies uitvoerbaar moet zijn', zegt hij. 'Hiervóór werkte ik in de uitvoering. Dat helpt mij om adviezen te geven die niet alleen op papier kloppen, maar ook uitvoerbaar zijn in het veld, voor beheerders, inspecteurs en aannemers.'‍

‍

Grootste uitdaging: datakwaliteit op peil houden
Peeters ziet dat veel gemeenten nog worstelen met het eigenaarschap van hun data. 'Zodra ze dat loslaten, wordt het lastig om onderbouwde beslissingen te nemen. Gelukkig groeit het besef hiervan, mede dankzij tools als GRIB. Die maken zichtbaar wat je met data kunt.'Caelen herkent dat volledig. 'Voorheen gebruikten we een integraal systeem, dat echter te breed was opgezet. Hierdoor verdween het overzicht en verliep de samenwerking stroef. Met de slimme bomenpaspoorten van GRIB is dat veranderd. GRIB is speciaal voor bomenbeheer ontwikkeld en het is veel gebruiksvriendelijker. We zien direct wat er waar moet gebeuren en wat het kost.'‍

‍

Zonder goede data geen grip op uitvoering
De gevolgen van gebrekkige data zijn volgens beide mannen groot. 'Als de data niet kloppen, loop je het risico dat er te veel of juist helemaal niet wordt gesnoeid', legt Caelen uit. 'Dat leidt tot klachten, of zelfs extra kosten.' Peeters vult aan: 'Zonder goede data ontstaat er ruis in de communicatie. Aannemers weten niet wat ze moeten doen of waar de prioriteit ligt. Betrouwbare data voorkomt dat; ze creëren vertrouwen en helderheid.'

Goed voorbeeld: Sittard-Geleen
Peeters noemt de gemeente Sittard-Geleen als voorbeeld van een plaats waar grote stappen zijn gezet. 'Daar is geïnvesteerd in GRIB Inspectie en GRIB Kap & Aanplant. Ze weten nu waar hun bomen staan, hoe het ermee gaat en waar ruimte is voor nieuwe aanplant. Zo voedt de beheerder iedere discipline met gerichte informatie, variërend van beleid tot uitvoering.'Caelen ziet dat ook terug in de praktijk. 'We werken met een driejarige cyclus van boomveiligheidsinspecties, waarbij we ook de snoeibehoefte meenemen. Dankzij actuele data kunnen we snel schakelen en weten aannemers precies wat er moet gebeuren.'‍

‍

Van top-down naar samenwerken met data
Een van de grootste voordelen van datagedreven beheer, vindt Caelen, is dat het de samenwerking verbetert. 'Vroeger was het veel meer top-down. Nu kijken alle partijen naar dezelfde data en kunnen we gericht sturen. Bovendien stemmen we boomgegevens af op de aanwezigheid van kabels en leidingen. Zo voorkom je dat bomen het onderspit delven bij herinrichtingsprojecten. De boom wordt een onderdeel van het project, niet een sluitpost.'Daarom ziet Caelen geautomatiseerde data niet als luxe, maar als noodzaak. 'Zonder actuele informatie tast je in het duister. En dat kun je je niet veroorloven, zeker met de veiligheidseisen van vandaag. Ik zou hiervoor het cijfer tien geven op de schaal van belangrijkheid', zegt hij zonder aarzelen. 'Als de gegevens kloppen, kun je onderhoud efficiënt plannen, risico's voorkomen en het bomenbestand gezond houden. Zonder data is bomenbeheer eigenlijk gewoon gokken. Dat kun je je als gemeente niet veroorloven.'Peeters ziet hetzelfde effect. 'Als de data kloppen, kunnen er overwogen besluiten worden genomen, zowel voor individuele bomen als boomgroepen. Het wekt vertrouwen bij alle betrokkenen, omdat de besluiten gegrond zijn.'‍

‍

Gouden tips voor gemeenten
Voor gemeenten die willen starten met datagedreven beheer, hebben Peeters en Caelen nog een paar tips.Peeters: 'Begin met het verzamelen van zuivere data. Weet waar je bomen staan, wat hun functie is en welke risico's ze vormen. Ook een kleine boom kan grote waarde hebben.'Caelen vult aan: 'Hoe meer data je hebt, hoe makkelijker en beter je werkt - én hoe sneller je buiten resultaat ziet. Dat maakt data niet alleen belangrijk, maar ook onmisbaar.'

Kortom: goed bomenbeheer begint met data en eindigt met mensen die weten wat ze ermee moeten doen.